ادبیات نظری و پیشینه تحقیق متغیرها و ابعاد
ساختار سازمانی (فصل دوم ) در 40 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.
فهرست مطالب و بخشی از متن :
2-1- مبانی نظری.. 15
2-1-1- ساختار سازمانی.. 15
2-1-1-1- کارکردهای ساختار 16
2-1-1-2- ابعاد ساختار سازمانی.. 17
2-1-1-3- انواع ساختار سازمانی.. 18
2-1-1-3-1- ساختار کارکردی.. 18
2-1-1-3-2- ساختار بخشی.. 18
2-1-1-3-3- ساختار ساده 19
2-1-1-3-4- ساختار ادهوکراسی.. 19
2-1-1-3-5- ساختار بوروکراسی ماشینی.. 19
2-1-1-3-6- ساختار بوروکراسی حرفه ای.. 20
2-1-1-3-7- ساختار ماتریسی.. 20
2-1-1-3-8- ساختار افقی.. 20
2-1-1-3-9- ساختار شبکه ای.. 21
2-1-1-3-10- ساختار ستاره ای.. 21
2-1-1-3-11- ساختار تارعنکبوتی.. 21
2-1-1-3-12- ساختار پارندی.. 22
2-1-1-3-13- ساختار خوشه ای.. 22
2-1-1-3-14- ساختار مجازی.. 22
2-1-1-3-15- ساختار وظیفه‌ای.. 23
2-1-1-3-16- ساختار ارگانیکی و مکانیکی.. 23
2-1-1-3-17- ساختار تواناساز و بازدارنده 24
2-1-1-3-17-1- رسمیت تواناساز 24
2-1-1-3-17-2- رسمیت بازدارنده 25
2-1-1-3-17-3- تمرکز تواناساز 25
2-1-1-3-17-4- تمرکز بازدارنده 25
2-1-1-3-17-5- فرایند تواناساز 26
2-1-1-3-17-6- فرایند بازدارنده 26
2-1-1-3-17-7- زمینه تواناساز 26
2-1-1-3-17-8- زمینه بازدارنده 27
2-1-1-4- متغیرهای زمینه ای اثرگذار بر ساختار
سازمانی.. 27
2-1-1-4-1- استراتژی و هدف... 28
2-1-1-4-2- محیط... 28
2-1-1-4-3- اندازه ی سازمان.. 28
2-1-1-4-4- سن سازمان.. 28
2-1-1-4-5- تکنولوژی.. 28
2-1-2- سازگاری.. 28
2-1-2-1-دیدگاه های نظری درباره ی سازگاری..
30
2-1-2-2- فرایند سازگاری.. 33
2-1-2-3- سازگاری آموزشی در برابر سازگاری
اجتماعی.. 34
2-1-2-4- انتقال و سازگاری.. 35
2-1-3- تاریخچه پژوهش.... 36
2-1-3-1-پژوهشهای خارجی.. 36
2-1-3-1-1-ساختار سازمانی.. 36
2-1-4- پژوهشهای داخلی.. 44
2-1-4-1- ساختار سازمانی.. 44
2-1-4-2- سازگاری.. 46
2-1-3- نتیجه گیری از مبانی نظری و تاریخچه
پژوهش.... 48
2-1-1- ساختار سازمانی
از جمله عوامل موثر در شکل گیری هر سازمانی ساختار آن است، که از آن به مثابه ی
الگو و نقشه ی ارتباطات و تعاملات میان بخش ها و اجزای سازمان یاد می شود (هال،
2002). ساختار، صحنه عملیات سازمان است (هال، 2002). ساختار سازمانی چهارچوب روابط
حاکم بر مشاغل، سیستم ها و فرایندهای عملیاتی و افراد و گروه هایی است که برای نیل
به هدف تلاش می کنند (بارنی و ریکلی، 1992). به واسطه ی ساختار سازمانی، عملیات و
فعالیت های داخل سازمان آرایش می یابد و خطوط مسئولیت و اختیار مشخص می شود. ساختار
سازمانی باید توان تسریع و تسهیل در تصمیم گیری، واکنش مناسب به محیط و حل تعارضات
بین واحد ها را داشته باشد. ارتباط بین ارکان اصلی سازمان و هماهنگی بین فعالیت های
آن و بیان ارتباطات درون سازمانی، از نظر گزارش دهی و گزارش گیری، از وظایف ساختار
سازمانی است (دفت، 1991).
ساختار سازمان مکانیزمی است که بر اساس آن، تعاملات افراد در زمان و مکان تنظیم
شده و قاعده مند می گردد. ارتباطات و فعالیت های افراد را در سازمان شکل می بخشد،
سازمان را به سمت فرصت های محیطی سوق داده و گاهی هم از آن باز می دارد
(هارگریویست، 2001). کسرایی و علیرحیمی (1388) نیز ساختار سازمانی را به مثابه ی
چهارچوبی معرفی می کنند که تعیین کننده ی روابط رسمی و بعضا غیر رسمی افراد است. بر
این اساس می توان گفت ساختار سازمانی مسیری بسیار منظم و مناسب برای انتقال اطلاعات
به شمار می آید، که از طریق کاهش تاثیر ویژگی های شخصی افراد بر سازمان، زمینه ی
نیل به اهداف سازمانی را ممکن می سازد (هال، 2002).
ساختار نشان دهنده استراتژی سازمانی است و میزان تناسب نوع ساختار در سازمان و
با شرایط آن، به استراتژی آن سازمان بستگی دارد. زیرا استراتژی هر سازمان، منشا
ساختار آن سازمان است. ساختار سازمان ضمن اینکه تعیین کننده نحوه کارکرد افراد است،
متاثر از آن نیز می باشد (فرودی، 1391). لذا بر اساس این نظر می توان گفت ساختار
وسیله یا ابزاری پیچیده برای کنترل است که در فرایند روابط متقابل اعضا به وجود می
آید، به صورت دائم تجدید می گردد و در عین حال تعیین کننده روابط متقایل آنها می
باشد (محترم، 1390). ساختار در همه زمانها ثابت نمی ماند؛ نه تنها امور سازمان را
شکل می دهد بلکه امور سازمان هم شکل ساختار را تغییر می دهد (هال، 2002) و این
تغییرات به دلیل پویایی محیطی پیوسته ادامه دارد.
2-1-1-1- کارکردهای ساختار
صاحبنظران متعددی نظیر رابینز و جاج (2009)، هال (2002)، هچ (1387) و اعرابی
(1376)، کارکردهای مختلفی را برای ساختار سازمانی برشمرده اند که از جمله آنها می
توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- طراحی الگوی تعاملی سازمان
2- شکل دهی و جهت دهی ماهیت کل سازمان
3- انتظام بخشی کل سازمان
4- شکل دهی قابلیت های کارکردی سازمان و تبعات عملکردی منتج از آنها
5- شکل دهی مناطق فعالیت سازمان
6- کنترل رفتار و اعمال اعضای سازمان
7- زمینه سازی جهت اعمال قدرت
8- پیونددهی افراد با سازمان و اثربخشی
ملاحظه می شود که ساختار با کارکردهای متعدد و متکثر خود از طریق نفوذ در و بر
رفتار سازمانی افراد (در سطوح مختلف فردی، گروهی و سازمانی)، مناطق فعالیت آنان،
تعاملات سازمان با محیط تعاملی خود و کیفیت آن، ماهیت کل سازمان را تحت تاثیر خود
قرار می دهد؛ و بدین ترتیب آن را انتظام می بخشد. لازم به ذکر است آنچه که موجب
اهمیت ساختار سازمانی می شود ویژگی ها، قدرت جهت دهی و پیش برندگی آن در سازمان،
کارکردها و قابلیت های کارکردی ناشی از آن است (معینی،1390).
2-1-1-2- ابعاد ساختار سازمانی
ساختار سازمانی مشتمل بر ابعاد و عناصری است که بیان کننده ی ویژگی های خاص هر
سازمان است. با این وجود هر کس از منظری به آن پرداخته است.از جمله آن، می توان به
ابعاد افقی و عمودی ساختار اشاره داشت. بعد عمودی نشاندهنده سلسله مراتب سازمانی و
حیطه کنترل است. بعد افقی همان نحوه تقسیم کار در سازمان است (رضائیان، 1384).
رابینز (1386) استراتژی سازمان، تکنولوژی، اندازه ی سازمان و نامطمئن بودن محیط را
از جمله عوامل تشکیل دهنده ی ساختار سازمانی می داند. ابعاد دیگر که در نظریه
پردازی های امروزین مدرنیست ها نیز یافت می شود، سه عنصر پیچیدگی، تمرکز و رسمیت
است (هچ،1387؛ دفت،1387؛ رابینز، 1378؛ علاقه بند،1384). منظور از پیچیدگی، تعداد
کارها یا سیستم‌های فرعی است که در درون یک سازمان انجام می‌شود یا وجود دارد
(دفت،1387). رسمیت، به حدی که قوائد، مقررات، خط مشی ها و رویه ها در سازمان اعمال
می شود، اشاره دارد و تمرکز، پاسخ به سوال "در چه سطحی در سازمان تصمیم گیریمی
شود؟" را نشان می دهد (هچ، 1387، 269). بر اساس تحقیقاتی که در حوزه سازمان های
آموزشی گردیده هوی و سویتلند ساختار سازمان را دارای دو بعد رسمیت و تمرکز دانستند
(2000، 2001). هوی و میسکل (2005 و 2008) نیز با بسط تحقیقات پیشین دو بعد فرایند و
زمینه را هم به آن اضافه نمودند و در نهایت چهار بعد رسمیت، تمرکز، فرایند و زمینه
برای ساختار برشمردند. رسمیت، مجموعه قوانین و مقررات و رویه های جاری در سازمان
است. تمرکز در بردارنده سلسله مراتب سازمانی و قدرت تصمیم گیری است، فرایند بیانگر
نحوه اتخاذ تصمیمات سازمانی و حل مسائل سازمانی است و زمینه معرف ویژگی های زمینه
ای نظیر میزان اعتماد، صداقت و اعتبار، تعارض، یکپارچگی و احساس قدرت در افراد است
(هوی و سویتلند، 2000 و 2001؛ هوی و سیندن، 2004 ؛ هوی و میسکل، 2005 و 2008؛
گیلمور[1]، 2007، مک گوگان[2]، 2005).
[1] Gilmor
[2] McGuigan
